Przepisy ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (tzw. ustawa o ochronie sygnalistów), wdrażającej rozwiązania dyrektywy UE, wprowadzają w sposób powszechny i szeroki do polskiego systemu prawa instytucję whistleblowingu, która od wielu lat jest obecna w kulturach prawnych państw zachodnich. Wprowadzane przepisy realizować mają dwa podstawowe cele:
- przeciwdziałanie naruszeniom prawa w istotnych dla interesu publicznego obszarach (np. zamówieniach publicznych, rynkach finansowych, bezpieczeństwie produktów czy ochrony danych osobowych) m.in. poprzez wprowadzenie kanałów zgłaszania nieprawidłowości w organizacjach z sektora prywatnego i publicznego, a także obowiązku prowadzenia postępowań wyjaśniających;
- zapewnienie ochrony prawnej osobom zgłaszającym te naruszenia, które mogą spotkać się z działaniami odwetowymi w związku z dokonanymi zgłoszeniami.
Chodzi zatem o lepsze egzekwowanie prawa i skuteczniejsze wykrywanie przypadków jego naruszeń. Przepisy o sygnalistach mają zapewnić, by podejrzenia działań bezprawnych w danej organizacji nie były bagatelizowane, a osoby mające wiedzę na temat naruszeń nie bały się ujawniać informacji mających na celu ich wykrycie lub zapobiegnięcie takim zachowaniom.
Informowanie o naruszeniach prawa dostrzeżonych w podmiocie, od którego zależy sytuacja zawodowa danej osoby (np. pracodawcy, kontrahenta) spotyka się z naturalnym lękiem dotyczącym utraty pracy lub spotkaniem się
z wykluczeniem lub ostracyzmem społecznym. Mając to na uwadze, ustawa
o ochronie sygnalistów nakłada na podmioty prawne obowiązek reagowania na zgłoszenia nieprawidłowości, a samym sygnalistom zapewnia ochronę prawną. Ochrona ta w założeniu ma dać sygnaliście pewność, że w stosunku do niego lub osób z nim powiązanych nie będą miały miejsca działania odwetowe. Przepisy mają umożliwiać przeciwdziałanie naruszeniom prawa, szczególnie takim, które są trudno wykrywalne przez organy ścigania i których zatajenie jest łatwiejsze.
Do tej pory w polskim systemie prawnym brakowało kompleksowej regulacji dotyczącej sygnalistów. Istniały wyłącznie regulacje sektorowe (np. związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu - AML).
|
„Osoby pracujące dla organizacji publicznej lub prywatnej lub utrzymujące kontakt z taka organizacją w związku ze swoją działalnością zawodową niejednokrotnie jako pierwsze dowiadują się o zagrożeniach lub szkodach dla interesu publicznego, do jakich dochodzi w tym kontekście. Zgłaszając naruszenia prawa Unii, które są szkodliwe dla interesu publicznego, osoby takie działają jako „sygnaliści” i tym samym odgrywają kluczową rolę w ujawnianiu takich naruszeń i zapobieganiu im oraz w ochronie dobra społecznego. Potencjalni sygnaliści często jednak rezygnują ze zgłaszania swoich zastrzeżeń lub podejrzeń z obawy przed działaniami odwetowymi. W związku z tym w coraz większym stopniu uznaje się, zarówno na poziomie unijnym, jak i międzynarodowym, znaczenie zapewnienia zrównoważonej i skutecznej ochrony sygnalistów.” Motywy Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23.10.2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii |
29.08.2022
