Projekt ustawy o sygnalistach w 2024 roku - stan obecny
Jak wynika z informacji opublikowanych na stronie Rady Ministrów, do wykazu prac legislacyjnych i programowych został wpisany projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (informacja dostępne tutaj: nr UC1). Projektowana ustawa ma na celu wdrożenie dyrektywy 2019/1937 o ochronie tzw. sygnalistów.
Celem przepisów jest poprawa egzekwowania prawa i polityk UE w określonych dziedzinach. Ustawa o sygnalistach 2024 będzie regulowała zasady i procedury dotyczące ochrony „sygnalistów”, czyli osób, które zgłaszają informacje o naruszeniach uzyskane w kontekście związanym z pracą. Aktualnie w polskim systemie prawnym brak jest kompleksowej regulacji poświęconej ochronie tzw. sygnalistów.
Prace nad projektem ustawy są prowadzone od 2019 r. W międzyczasie projekt był wielokrotnie modyfikowany i konsultowany. Ostatni projekt ustawy o sygnalistach powstał w lipcu 2023 r., ale z uwagi na kończącą się kadencję ówczesnego Sejmu nie został on skierowany do Parlamentu.
Co zakłada projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa?
Projekt ustawy zakłada stworzenie wewnętrznych i zewnętrznych poufnych kanałów zgłoszeń sygnalistów. Kanały wewnętrzne będą miały obowiązek wprowadzić wszystkie organizacje, prywatne i publiczne, na których rzecz wykonuje pracę co najmniej 50 osób, niezależnie od charakteru zatrudnienia (umowy o pracę, umowy cywilnoprawne, B2B itd.). Natomiast dodatkowo kanały zewnętrzne będą miały obowiązek stworzyć organy publiczne, w tym jednostki samorządu terytorialnego wskazane w ustawie. Za brak stworzenia kanałów zgłoszeń wewnętrznych lub zewnętrznych w danej organizacji grozić będzie odpowiedzialność prawna, a tym karna.
Jak informuje odpowiedzialne za projekt tej ustawy Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, z uwagi na pilny charakter projektu w związku z upływem terminu wdrożenia dyrektywy 2019/1937, toczącym się przez TSUE postępowaniem przeciwko Polsce, a także przeprocedowaniem projektu przez większość etapów procedury legislacyjnej w poprzedniej kadencji Rządu, proponuje się zastosowanie trybu odrębnego, skrócenie ścieżki procedowania projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa i przekazanie go bezpośrednio do rozpatrzenia przez Stały Komitet Rady Ministrów.
Jak wygląda nowy projekt ustawy o sygnalistach?
W obecnej wersji, w nowym projekcie ustawy o sygnalistach na powrót wprowadzono zmiany dotyczące Rzecznika Praw Obywatelskich, który zastąpi Państwową Inspekcję Pracy w zakresie pełnienia roli organu udzielającego wsparcia sygnalistów. W zakresie przyjmowania i procedowania zgłoszeń wewnętrznych nie przewiduje się istotniejszych zmian.
Dodatkowo proponuje się, by ustawa weszła w życie po upływie 1 miesiąca od dnia ogłoszenia. Natomiast firmy prywatne i podmioty publiczne zobowiązane do przyjmowania zgłoszeń sygnalistów będą miały obowiązek wdrożyć właściwe kanały zgłoszeń w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy.
Planowany termin przyjęcia projektu ustawy o sygnalistach przez Radę Ministrów wyznaczono na I kwartał 2024 r., co by oznaczało, że wdrożenie przepisów w organizacjach będzie musiało nastąpić w pierwszej połowie tego roku. Biorąc pod wielość obszarów objętych przepisami, konieczność technicznego, organizacyjnego oraz prawnego przygotowania organizacji na wprowadzane przepisy, czasu na przygotowanie się do wejścia w życie przepisów o sygnalistach zostało już bardzo niewiele.
Co warto wiedzieć o ustawie dotyczącej ochrony sygnalistów?
Tak jak wspominaliśmy już we wstępie, ustawa o sygnalistach ma na celu wdrożenie dyrektywy UE 2019/1937 dotyczącej ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa. Zgodnie z jej postanowieniami, ustawa ma regulować procedury zgłaszania naruszeń prawa, zapewniając ochronę sygnalistom (osobom dokonującym zgłoszeń). Przepisy obejmują zarówno sektor publiczny, jak i prywatny. Ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa określa m.in. kanały zgłaszania, status prawny sygnalistów, procedury ochrony przed działaniami odwetowymi oraz sankcje w przypadku naruszeń. Temat projektu ustawy o sygnalistach jest niezwykle pilny i musi zostać wdrożony w 2024 roku, ponieważ Polska nie dotrzymała terminów implementacji dyrektywy, co skutkowało wszczęciem postępowania przez Trybunał Sprawiedliwości UE.
Radca prawny, doktor nauk prawnych, właściciel butikowej kancelarii prawa pracy współtwórca i współwłaściciel aplikacji do zarządzania zgłoszeniami sygnalistów.
11.01.2024
