Równe traktowanie pracowników to obowiązek każdego pracodawcy
Kodeks pracy jednoznacznie wskazuje, że pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków (art. 11² k.p.), a dyskryminacja w zatrudnieniu – zarówno bezpośrednia, jak i pośrednia – jest niedopuszczalna (art. 11³ k.p.). Ochrona przed dyskryminacją obejmuje m.in. płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, orientację seksualną, poglądy polityczne, wyznanie czy formę zatrudnienia.
Odszkodowanie za dyskryminację w pracy – prawa pracownika
W najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego zakaz dyskryminacji traktowany jest jako służący realizacji zasady równego traktowania i prowadzi do uszczegółowienia zasady równości. W rezultacie, zasada równego traktowania i prawo do niedyskryminacyjnego traktowania ujmowane są jako synonimy (uchwała SN z 24.08.2023 r., III PZP 1/23).
W praktyce oznacza to, że jeżeli pracownik padnie ofiarą nierównego traktowania, ma prawo domagać się odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
Przepisy Kodeksu pracy przewidują również sankcję nieważność zapisów umownych naruszających zasadę równości – w ich miejsce stosuje się odpowiednie regulacje ustawowe lub inne postanowienia nie mające charakteru dyskryminacyjnego.
Mobbing – nie tylko osobista tragedia, ale i ryzyko prawne
Zgodnie z art. 94³ Kodeksu pracy, mobbing to uporczywe i długotrwałe nękanie lub zastraszanie pracownika, które prowadzi m.in. do obniżenia samooceny zawodowej, ośmieszenia, izolacji czy próby wyeliminowania z zespołu.
Faktem jest, ze przesłanki wystąpienia mobbingu są ocenne i płynne, jednak za każdym razem odnoszą się do niewłaściwego, w tym przemocowego środowiska pracy. Oczywiście nie każde nieprzyjemne dla pracownika zachowanie jest mobbingiem. Jednorazowy incydent, uzasadniona krytyka czy duża intensywność pracy w określonych okresach nie kwalifikują się jako mobbing w rozumieniu prawa. Jego przejawami mogą być już jednak nasilone i ukierunkowane na jakąś osobę anegdoty, żarty czy agresja psychiczna. Mobbing jest naruszeniem zasad współżycia społecznego, dobrych obyczajów a często także dóbr osobistych ofiary.
Odpowiedzialność pracodawcy za mobbing i zaniechania – aktualne orzecznictwo
Orzecznictwo Sądu Najwyższego podkreśla, że pracodawca odpowiada nie tylko za własne działania, ale także za tolerowanie mobbingu ze strony innych pracowników. Zaniedbanie obowiązku przeciwdziałania narusza dobra osobiste pracownika i może prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy (wyrok SN z 22.02.2023 r., I PSKP 8/22).
Jak przeciwdziałać mobbingowi i dyskryminacji w miejscu pracy?
Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji to coś więcej niż samo „wdrożenie procedury”. Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi, można rozpatrywać na trzech poziomach:
- po pierwsze, chodzi o zakaz mobbingu bezpośrednio ze strony pracodawcy,
- po drugie, o obowiązek pracodawcy eliminowania mobbingu w przypadku jego wystąpienia,
- po trzecie, o obowiązek zapobiegania mobbingowi, czyli stosowania „prewencji antymobbingowej” (wyrok SN z 22.01.2020 r., III PK 194/18).
Nowelizacja Kodeksu pracy – planowane zmiany dotyczące mobbingu i ochrony pracowników
Projektowane zmiany przepisów Kodeksu pracy mają jeszcze bardziej zaostrzyć wymagania stawiane przyjaznemu miejscu pracy - planuje się m.in.:
- zobowiązanie pracodawców do stałego i aktywnego przeciwdziałania zachowaniom niepożądanym w miejscu pracy,
- podejmowanie działań prewencyjnych oraz właściwe reagowanie na zgłoszenia,
- przeprowadzanie działań naprawczych oraz wspierania osób dotkniętych mobbingiem,
- przeniesienie ciężaru dowodu na pracodawcę,
- podwyższenie minimalnych kwot zadośćuczynienia.
Dobre praktyki antymobbingowe i antydyskryminacyjne – co wdrożyć w firmie już teraz?
Pracodawcy, którzy chcą realnie i skutecznie przeciwdziałać patologiom w miejscu pracy, powinni:
- przeprowadzić audytu zgodności z przepisami prawa pracy,
- zaktualizować polityki antymobbingową i antydyskryminacyjną,
- zapewnić pracownikom odpowiednie kanały dokonywania zgłoszeń dotyczących mobbingu i dyskryminacji,
- ustalić zasad właściwego reagowania na zgłoszenia,
- zadbać o bieżące doradztwo prawne i szkolenia dopasowane do organizacji.
Wdrażanie kultury równości i szacunku to nie tylko wymóg prawny, ale też inwestycja w stabilność i rozwój firmy.
Zapraszamy na bezpłatny webinar: Jak zgłaszać mobbing i dyskryminację za pomocą aplikacji SygnaApp, który odbędzie się 21 maja 2025 o godzinie 10:00
Podczas spotkania zaprezentujemy Państwu:
- dwa sposoby wykorzystania aplikacji SygnaApp do zgłaszania mobbingu i dyskryminacji,
- nowe funkcjonalności aplikacji SygnaApp.
08.05.2025
