Przeciwdziałanie mobbingowi i dyskryminacji – obowiązki pracodawcy w świetle prawa pracy

Równe traktowanie pracowników to obowiązek każdego pracodawcy

Kodeks pracy jednoznacznie wskazuje, że pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków (art. 11² k.p.), a dyskryminacja w zatrudnieniu – zarówno bezpośrednia, jak i pośrednia – jest niedopuszczalna (art. 11³ k.p.). Ochrona przed dyskryminacją obejmuje m.in. płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, orientację seksualną, poglądy polityczne, wyznanie czy formę zatrudnienia.

Odszkodowanie za dyskryminację w pracy – prawa pracownika

W najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego zakaz dyskryminacji traktowany jest jako służący realizacji zasady równego traktowania i prowadzi do uszczegółowienia zasady równości. W rezultacie, zasada równego traktowania i prawo do niedyskryminacyjnego traktowania ujmowane są jako synonimy (uchwała SN z 24.08.2023 r., III PZP 1/23).

W praktyce oznacza to, że jeżeli pracownik padnie ofiarą nierównego traktowania, ma prawo domagać się odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Przepisy Kodeksu pracy przewidują również sankcję nieważność zapisów umownych naruszających zasadę równości – w ich miejsce stosuje się odpowiednie regulacje ustawowe lub inne postanowienia nie mające charakteru dyskryminacyjnego.

Mobbing – nie tylko osobista tragedia, ale i ryzyko prawne

Zgodnie z art. 94³ Kodeksu pracy, mobbing to uporczywe i długotrwałe nękanie lub zastraszanie pracownika, które prowadzi m.in. do obniżenia samooceny zawodowej, ośmieszenia, izolacji czy próby wyeliminowania z zespołu.

Faktem jest, ze przesłanki wystąpienia mobbingu są ocenne i płynne, jednak za każdym razem odnoszą się do niewłaściwego, w tym przemocowego środowiska pracy. Oczywiście nie każde nieprzyjemne dla pracownika zachowanie jest mobbingiem. Jednorazowy incydent, uzasadniona krytyka czy duża intensywność pracy w określonych okresach nie kwalifikują się jako mobbing w rozumieniu prawa. Jego przejawami mogą być już jednak nasilone i ukierunkowane na jakąś osobę anegdoty, żarty czy agresja psychiczna. Mobbing jest naruszeniem zasad współżycia społecznego, dobrych obyczajów a często także dóbr osobistych ofiary.

Odpowiedzialność pracodawcy za mobbing i zaniechania – aktualne orzecznictwo

Orzecznictwo Sądu Najwyższego podkreśla, że pracodawca odpowiada nie tylko za własne działania, ale także za tolerowanie mobbingu ze strony innych pracowników. Zaniedbanie obowiązku przeciwdziałania narusza dobra osobiste pracownika i może prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy (wyrok SN z 22.02.2023 r., I PSKP 8/22).

Jak przeciwdziałać mobbingowi i dyskryminacji w miejscu pracy?

Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi i dyskryminacji to coś więcej niż samo „wdrożenie procedury”. Obowiązek przeciwdziałania mobbingowi, można rozpatrywać na trzech poziomach:

• po pierwsze, chodzi o zakaz mobbingu bezpośrednio ze strony pracodawcy,
• po drugie, o obowiązek pracodawcy eliminowania mobbingu w przypadku jego wystąpienia,
• po trzecie, o obowiązek zapobiegania mobbingowi, czyli stosowania „prewencji antymobbingowej” (wyrok SN z 22.01.2020 r., III PK 194/18).

Nowelizacja Kodeksu pracy – planowane zmiany dotyczące mobbingu i ochrony pracowników

Projektowane zmiany przepisów Kodeksu pracy mają jeszcze bardziej zaostrzyć wymagania stawiane przyjaznemu miejscu pracy - planuje się m.in.: 

• zobowiązanie pracodawców do stałego i aktywnego przeciwdziałania zachowaniom niepożądanym w miejscu pracy,
• podejmowanie działań prewencyjnych oraz właściwe reagowanie na zgłoszenia,
• przeprowadzanie działań naprawczych oraz wspierania osób dotkniętych mobbingiem,
• przeniesienie ciężaru dowodu na pracodawcę,
• podwyższenie minimalnych kwot zadośćuczynienia. 

Dobre praktyki antymobbingowe i antydyskryminacyjne – co wdrożyć w firmie już teraz?

Pracodawcy, którzy chcą realnie i skutecznie przeciwdziałać patologiom w miejscu pracy, powinni:

• przeprowadzić audytu zgodności z przepisami prawa pracy,
• zaktualizować polityki antymobbingową i antydyskryminacyjną,
• zapewnić pracownikom odpowiednie kanały dokonywania zgłoszeń dotyczących mobbingu i dyskryminacji,
• ustalić zasad właściwego reagowania na zgłoszenia,  
• zadbać o bieżące doradztwo prawne i szkolenia dopasowane do organizacji.

Wdrażanie kultury równości i szacunku to nie tylko wymóg prawny, ale też inwestycja w stabilność i rozwój firmy.


Zapraszamy na bezpłatny webinar: Jak zgłaszać mobbing i dyskryminację za pomocą aplikacji SygnaApp, który odbędzie się 21 maja 2025 o godzinie 10:00

Podczas spotkania zaprezentujemy Państwu:

• dwa sposoby wykorzystania aplikacji SygnaApp do zgłaszania mobbingu i dyskryminacji,
• nowe funkcjonalności aplikacji SygnaApp.

Zarejestruj się

08.05.2025